ویژگی های یک مدرس خوب زبان

نویسنده: زهره اسماعیلی

تدریس زبان انگلیسی فقط انتقال دانش از معلم به زبان آموز نیست. بلکه پروسه ای است که از طریق آن، مدرس توانایی های لازم برای برقراری ارتباط را در زبان آموز فراهم میکند.

     از آنجایی که زبان انسانی یک سیستم پیچیده و خلاق است، تدریس آن نیز از این پیچیدگی مبرا نیست. یک مدرس زبان نه تنها نیاز به دانش زبان اعم از واژگان، دستور زبان، تلفظ و گفتمان دارد بلکه باید از ماهیت زبان، ماهیت یادگیری و فاکتورهای بیولوژیک و روانشناسی زبان آموز نیز آگاهی داشته باشد. در زیر برخی از ویژگیهایی که یک مدرس حرفه ای زبان باید داشته باشد آمده است:

ویژگیهای یک مدرس خوب

•   تسلط به محتوای آموزشی 
•   خلاقیت در تدریس
• ایجاد انگیزه در زبان آموزان
• ایجاد محیطی خلاق و پویا
• تشویق زبان آموزان به مشارکت در بحثها
• تشویق به کار گروهی
• بالا بردن اعتماد به نفس در زبان آموزان
• پرورش زبان آموزانی متکی به خود
• بالا بردن توان ارتباطی زبان آموزان
• به روز بودن با شرکت در محافل علمی

یک مدرس حرفه ای علی رغم تسلط به محتوای آموزشی که لازمه هر نوع تدریسی است باید به تناسب سن و جنسیت و سطح مهارتی زبان آموزان نوع خاصی از تدریس را  ارائه دهد. مثلا برای کودکان محتوای آموزشی باید همراه با موسیقی و بازی های مفرح باشد. اگر دقت کرده باشید کتب آموزشی این گروه سنی بسیار رنگارنگ و جذاب است با کمترین نکات دستوری. زیرا کودکان نسبت به یادگیری گرامر بسیار مقاوم هستند و ترجیح می دهند روی مفهوم متمرکز شوند. کودکان یادگیرندگان بسیار خوبی برای زبان هستند. از این نظر که هنوز قدرت خدادادی زبان آموزی را از دست نداده اند و هم اینکه توجه شان به محتوا بیشتر از فرم است. از طرف دیگر بزرگسالان به آموزش رسمی با قواعد دستوری و تعداد واژگان بالا واکنش خوبی نشان می دهند و ساعات زیادی صرف یادگیری می کنند.

     از دیگر هنرهای یک مدرس خوب این است که هم خودش خلاق باشد و هم خلاقیت را در زبان آموزانش شکوفا کند. طراحی فعالیتها و بازی های ارتباطی در کلاس به نحو چشمگیری انگیزه زبان آموزان را بالا می برد و محیطی دلچسب را برایشان فراهم می کند.

     یکی از پیامدهای خوب گسترش خلاقیت در کلاس، پرورش زبان آموزانی متکی به خود است. یعنی یک مدرس خوب باید بتواند زبان آموزانی تربیت کند که بیرون از کلاس هم یادگیری را ادامه دهند و بدون نیاز به معلم بتوانند ادامه مسیر دهند. آموزش استراتژیهای یادگیری یکی از این موارد است. یعنی به جای اینکه مثلا" درک مطلب یه موضوع خاص را به آنها بیاموزد، به آنها یاد بدهد تا چگونه حدس بزنند، دانش زمینه ای را فعال کنند، نگاه کلی به متن کنند و بدون کمک دیکشنری معنی لغات را بیابند. یا آنها را به وبلاگ نویسی و استفاده از شبکه های اجتماعی به زبان انگلیسی آشنا کنند تا مهارتهای ارتباطی آنها را توسعه دهند.

     در کلاس درس هم مدرس زبان قدرت اول و آخر کلاس نیست. امروزه کلاسهای زبان، زبان آموز- محور هستند. به این معنی که در بیشتر موارد معلم گوش می کند و زبان آموز کلاس را اداره می کند. نقش مدرس در چنین کلاسهایی " مشاور" یا "تسهیل کننده" فعالیتهاست. تجربه نشان داده است که وقتی زبان آموزان نقش موثری در کلاس دارند میزان یادگیری شان به طور چشمگیری بالا می رود. 

نکته ای که اینجا حائز اهمیت است این است که بسیاری از معلمین زبان فقط توانایی تدریس از روی کتاب را دارند. به این معنی که اگر کتاب را از آنها بگیرند به کلی گیج خواهند شد و توانایی تدریس خود را از دست خواهند داد. مدرس حرفه ای کسی است که کمتر به کتاب متکی باشد و بتواند بدون کتاب و با دستان خالی کلاس را اداره کند. این را به یاد داشته باشید که هر چه زبان آموز بیشتر به ذهن خود رجوع کند و کمتر به کتاب نگاه کند بهتر زبان را یاد خواهد گرفت و اعتماد به نفسش بالاتر خواهد رفت.

     یک مدرس حرفه ای نه تنها نباید به کتاب متکی باشد بلکه در مواقع لزوم باید بتواند دوره آموزشی (course) طراحی کند. در بعضی موارد مثل تدریس به یک گروه خاص، با رشته تحصیلی خاص، او باید بتواند با بررسی نیازهای زبان آموز و اهداف آموزشی، خودش به تنهایی مطالب آموزشی را جمع آوری کند و برای تدریسشان برنامه ریزی کند. زیرا آموزشگاهها به ندرت چنین دوره هایی را در لیست آموزشی خود دارند و اینجاست که هنر یک مدرس زبان آشکار می شود. 

کانال تلگرام:

@learn-english-easilyyy

موانع عاطفی در یادگیری زبان

نویسنده: زهره اسماعیلی

یادگیری زبان پروسه ای پیچیده است که فاکتورهای عاطفی و روانی بسیاری در آن دخیل هستند. از این رو گاهی لازم است با دیدی روان شناسانه به یادگیری خود نگاه کرده و موانع و مشکلات را رفع کنید. بسیاری از مدرسین زبان در کلاسهای خود زبان آموزانی دارند که با صرف سالهای زیاد در پروسه یادگیری زبان و گاهی با وجود دانش خوب زبانی قادر به استفاده از اطلاعات خود نیستند. این مساله تلنگری است تا مدرس یا زبان آموز ورای کتب و دوره های آموزشی به مسائل عاطفی و روانی یادگیری زبان توجه کند. 

اضطراب

و یکی از مهمترین علل عاطفی در زبان آموزی است که حتی متخصصین این حوزه شاخه جدیدی از اضطراب به نام اضطراب زبانی (language anxiety) را در مورد یادگیری زبان مطرح کرده اند. این اضطراب بیشتر در تولید زبان (شامل speaking و writing) رخ می دهد و با ترس از صحبت کردن و نوشتن با علائم خاص اضطراب مثل عرق کردن، تپش قلب، برافروخته شدن، سرد شدن دست و پا، قفل شدن عضلات، لکنت زبان و خالی شدن ذهن همراه است. اضطراب یک عامل خارجی نیست که بتوان با برداشتن موانع خارجی آنرا برطرف کرد. ریشه اضطراب در اعتماد بنفس و عزت نفس نهفته است. 

کمبود اعتماد بنفس 

اعتماد به نفس( self-confidence)  یعنی اعتماد داشتن به خود در انجام کاری. این اعتماد از سابقه طولانی شخص در انجام امور مهم از بدو تولد تا امروز شکل می گیرد. اینکه در گذشته تا چه حد موفق بوده یا تصور خود از موفقیت تا چه حد پررنگ بوده. زبان آموزانی که در مکالمه زبان دچار اضطراب می شوند تصور خوبی از موفق بودن خود در صحبت کردن ندارند و فکر می کنند توانایی لازم را ندارند و به اصطلاح به خود ایمان ندارند. بنابراین دو فاکتور اضطراب و اعتماد بنفس شدیدا" به هم وابسته اند. 

     کسی که اعتماد به نفس بالایی دارد به نقاط ضعف و قوت خود آگاه است و انتظارات منطقی از خود دارد و از خطا کردن نمی ترسد. چنین شخصی می داند که هیچکس کامل نیست و همه اشتباه می کنند. 

نکته ای که اینجا حائز اهمیت است اینست که بعضی گمان می کنند یادگیری زبان کاری دشوار و نشدنی است. این تفکر از همان عدم اعتماد به نفس سرچشمه می گیرد که با قالب فریبنده " یادگیری زبان دشوار است" شما را به راحتی گول می زند. افراد زیادی توانسته اند با صرف دو یا سه سال، به بهترین نحو زبان انگلیسی را یاد بگیرند و به آن صحبت کنند و با انگلیسی زبانان براحتی ارتباط برقرار کنند. به این خاطر که به خود و تواناییهای خود اعتماد داشتند و زبان آموزی را به خواندن کتاب های آموزشی محدود نکردند.

     نکته دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که کسب اعتماد به نفس براحتی اتفاق نمی افتد و سالها زمان می برد. بنابراین نمی توان با یک یا دو هفته تمرین انتظار داشت که اعتماد به نفس خود را بالا ببریم. برای این کار باید از کارهای کوچک شروع کنیم و به تدریج بستر لازم برای کسب اعتماد به نفس بالا را در خود ایجاد کنیم.

کمبود عزت نفس

شاید برای شما تشخیص اعتماد به نفس و عزت نفس دشوار باشد. همان طور که گفته شد اعتماد به نفس یعنی اعتماد داشتن به توانایی های خود ولی عزت نفس یعنی احساس ارزشمندی فی نفسه. یعنی هر انسانی بدون شواهد و دلایل موجود باید قادر باشد خودش را دوست داشته باشد، طوری که این دوست داشتن مشروط نباشد. یعنی وابسته به زیبایی، توانایی های شخص و دیگر فاکتورهای روانی نباشد. از همین جا معلوم می شود که شخص می تواند عزت نفس داشته باشد اما فاقد اعتماد به نفس باشد. 

     زبان آموزی که عزت نفس بالایی دارد برای خود ارزش زیادی قائل است و از دیگران انتظار دارد به حرفهایش گوش دهند و ضعفهایش را بپذیرند و به او فرصت دهند تا بهتر و بهتر شود. او هیچگاه از اینکه در کلاس مورد تمسخر و تحقیر دیگران واقع شود نمی ترسد و احساس بدی نسبت به یادگیری خود ندارد. 

کمالگرایی

کمالگرایی (perfectionism)  باوری است در انسان که به موجب آن شخص به کمتر از کمال قانع نمی شود. یعنی یا همه یا هیچ! به عبارتی شخص همیشه تحت یک فشار دائمی قرار دارد تا همه کارها را بی عیب و نقص انجام دهد. در چنین حالتی شخص استانداردهای بالایی برای خود در نظر می گیرد و برای رسیدن به آن فشار زیادی متحمل می شود. تلاش کردن برای رسیدن به اهداف بزرگ چیز بدی نیست، اما این نقص از اینجا بوجود می آید که در صورت شکست یا کامل نبودن نتیجه، شخص خود را بی کفایت به حساب می آورد و خود را سرزنش می کند. 

     در یادگیری زبان هم چنین شخصی یا می خواهد مثل یک بومی زبان صحبت کند یا نه، اصلا صحبت نکند و مثل یک شخص شکست خورده در گوشه ای بنشیند و حسرت مهارت دیگران را بخورد. از آنجایی که کمالگرایی باعث بوجود آمدن اضطراب در فرد می شود، از این رو رابطه نزدیکی بین این دو وجود دارد. به عبارتی شخص فشار زیادی برای کامل بودن متحمل می شود و ترس از خطا کردن و کامل نبودن باعث بوجود آمدن اضطراب در او می شود.

     در مقابل، زبان آموزانی که براحتی ریسک کرده و ساختارهای جدید زبانی را همواره تست می کنند از پیشرفت سریعتری در یادگیری زبان برخوردارند. چنین افرادی از خطا کردن هراسی نداشته و توجهی به کامل بودن ندارند. زیرا می دانند که هیچکس کامل نیست و همه ممکن است خطا کنند. از این رو استانداردهای معقول و منطقی برای خود در نظر می گیرند و به جای اینکه توقع کمال از خود داشته باشند به "بهتر شدن" فکر می کنند. 

انگیزه پایین

زبان آموزی یک پروسه طولانی است که تا سالها به طول می انجامد و لازم است که زبان آموز انگیزه ( motivation) لازم برای آموختن زبان را داشته باشد. البته منظور من از طولانی بودن خسته کننده بودن یادگیری زبان نیست. می توان این پروسه را با بعضی روشها به یک پروسه لذت بخش تبدیل کرد. به این معنی که کلاسهای آموزشی، معلم و کتب آموزشی را در خدمت گرفت تا به اهداف بزرگتر رسید. امروزه به کمک تکنولوژی هر انسانی با هر سلیقه شخصی می تواند مطالب جالب بسیاری در اینترنت و کانالهای ماهواره ای به زبان انگلیسی پیدا کند و هر روز آنها را دنبال کند. حتی می تواند با عضویت در شبکه های اجتماعی با بومیان آن زبان ارتباط برقرار کند و از این ارتباط لذت ببرد. یا برای خود یک وبلاگ شخصی به انگلیسی طراحی کند و احساسات و عقاید خود را در آن منعکس کند یا دانش خود را با دیگران به اشتراک بگذارد. 

عدم فرهنگ پذیری

در مورد فرهنگ پذیری ( acculturation)  در مقاله دیگری به تفسیر صحبت کردیم. پذیرش فرهنگ زبان مقصد از سوی زبان آموز عامل مهمی در یادگیری زبان است. به این معنی که زبان آموز باید از فرهنگ آن زبان آگاه باشد و بتواند متون مختلف را در فرهنگ مقصد تفسیر کند و البته به آنها احترام بگذارد. از این جهت، یک زبان آموز با پذیرش فرهنگ زبان مقصد درک بهتری از آن زبان خواهد داشت و هویت جدیدی پیدا خواهد کرد که می تواند انگیزه بسیاری در او ایجاد کند. 

     موانع عاطفی در یادگیری زبان به موارد گفته شده در این مبحث محدود نمی شود، در اینجا سعی شده است تا به مهمترین موارد اشاره شود تا از این طریق به زبان آموزانی که درگیر موانع عاطفی و روانی یادگیری زبان هستند آگاهی لازم داده شود تا برای رفع این موانع اقدام کنند. خبر خوب اینکه، از آنجایی که بیشتر این موانع مثل زنجیری به هم متصل اند، از بین رفتن یکی از آنها می تواند عوامل دیگر را نیز از بین ببرد. مثلا"اگر کمالگرایی در شخص از میان برداشته شود، ممکن است اضطراب او کاملا" برطرف شود و اعتماد به نفس او هم بهبود پیدا کند و همین امر موجب بالا رفتن انگیزه در او شود. یا بالعکس، با افزایش اعتماد به نفس کمالگرایی و اضطراب را از میان بردارد. از اینجا می توان به اهمیت این عوامل در یادگیری زبان پی برد و با رفع آنها تجربه لذت بخشی را در مسیر یادگیری زبان رقم زد.

در پناه حق!

کانال تلگرام :

@learn_english_easilyyy