امپریالیسم زبانی

مفهوم امپریالیسم زبانی

نویسنده: زهره اسماعیلی

امپریالیسم زبانی اصطلاحی است که توسط جامعه شناسان زبان (sociolinguists) معرفی شده است و مربوط می شود به اینکه بعضی از کشورهای بومی زبان انگلیسی (native) سعی در به انحصار درآوردن زبان انگلیسی برای خود و کاربران خویش داشته اند. بعبارتی کشورهایی مثل امریکا، انگلیس، استرالیا، نیوزیلند و چند کشور دیگر در گذشته آگاهانه در تلاش بودند تا از زبان انگلیسی به عنوان یک امتیاز استفاده کنند و بقیه کشورها را مطیع خود سازند و از این طریق ثروت و قدرت زیادی کسب کنند. در واقع نیاز کشورهای غیر بومی به زبان انگلیسی در عرصه علم و دانش و تکنولوژی دستمایه استعمار طلبی این کشورها در حوزه زبان بود، طوریکه بسیاری از منابع و کتب آموزشی و دانشگاهی توسط نویسندگان بومی زبان انگلیسی طراحی می شد که خود وسیله کامجویی سیاستمداران این کشورها بودند. 

همانطور که می دانیم زبان و فرهنگ دو مقوله وابسته به هم هستند. یعنی نمی توان زبانی را از فرهنگ مردم آن جدا کرد. از این نظر تمام مفاهیم زبانی در بستر فرهنگ تعبیر و تفسیر می شوند. لذا یکی از اهداف کشورهای مذکور این بود که از طرق فرهنگی بر دنیا مسلط شوند. گواه این مدعا حجم بالای مطالب و اطلاعات در دنیای علم و تکنولوژی است که به زبان انگلیسی نوشته شده است. حتی غالب کتابهای آموزشی زبان توسط دو کشور امریکا و انگلیس طراحی شده است که البته بسیار کارآمد و ارزشمند می باشند.

    نقش دانشمندان و متخصصین حوزه های مختلف در این میان بسیار تعیین کننده بوده است. زمانی زبان عربی زبان علمی دنیا بود به این خاطر که عمده تولیدات علمی دنیا توسط دانشمندان عرب زبان و مسلمان آن دوره صورت می گرفت و اروپا و امریکا قرون عقب ماندگی خود را طی می کرد.

     هدف من از پرداختن به این موضوع خوب یا بد بودن این پدیده و ابعاد مثبت و منفی آن از دیدگاه وطن پرستانه نیست، بلکه در نظر دارم چشم انداز درستی از این مساله سیاسی اجتماعی جهانی وابسته به زبان به خوانندگان ارائه کنم تا دید بازتری نسبت به نقش زبان انگلیسی در عرصه های جهانی داشته باشند.

     اتفاقی که این پنجاه سال اخیر در حوزه آموزش زبان افتاد این بود که انحصار طراحی کتابهای آموزشی عمدتا" در خدمت دو کشور امریکا و انگلیس افتاد و ما تنها مصرف کنندگان این کتابها و متدهای وابسته به این کتابها بودیم. تا اینجای کار خطر جدی احساس نمی شود اما پیامدهای ثانویه آن گسترده تر از این است. به عنوان مثال، در انحصار گرفتن امتیاز بومی زبان انگلیسی بودن باعث می شود تا مقالات علمی کشورهای غیر بومی مثل کشور ما با قوانین سخت گیرانه تری (بعضا نژادپرستانه) مواجه شوند طوریکه محققین جهان سومی به دشواری می توانستند راهی برای تولید علم در سطح جهانی باز کنند. حتی این نوع قضاوتها امروز هم در ژورنالهای خارجی توسط داوران اعمال می شود.

     پیامد دیگر سلطه گری زبان (linguistic hegemony) توسط بومیان زبان که به شکل وسیعی در جریان است دید منفی کاربران بومی انگلیسی نسبت به مهاجرین غیر انگلیسی زبان است که نتیجه غیر قابل انتظاری نیست و نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت که به چشم انگلیسی زبانان ما طبقه پایین تر مصرف کننده زبانی انگلیسی هستیم.

     در مقابله با پروسه به حاشیه راندن کشورهای غیر بومی زبان انگلیسی، تلاشهای زیادی در جهت خنثی کردن این پدیده سیاسی-اجتماعی شده است. کاربران خارجی زبان انگلیسی از طرق گوناگون وارد عرصه تولیدات علمی شدند تا هویت خود را به عنوان کاربر زبان انگلیسی به عنوان یک زبان بین المللی به اثبات برسانند. طوریکه امروز زبان انگلیسی به عنوان یک زبان بین المللی توسط بسیاری از غیر بومیان انگلیسی بصورت مقبول در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد و دیگر صحبتی از تقلید لهجه استاندارد در عرصه های بین المللی مطرح نیست. 

    امروزه انگلیسی با لهجه مالزیایی، هندی، فارسی و دیگر لهجه ها در دنیا براحتی در محافل علمی بکار گرفته می شود و هویت این کاربران بین المللی به اثبات رسیده است. فراموش نکنیم که این در نتیجه تلاش افرادی است که به پدیده امپریالیسم زبانی حساس بوده اند و تلاش کرده اند تا اثرات نامطلوب آنرا خنثی کنند.

کانال تلگرام:

@learn-english-easilyyy

نقش ترجمه در یادگیری زبان انگلیسی

نویسنده: زهره اسماعیلی

در نظر بسیاری از زبان آموزان زبان دوم زمانی به خوبی درک می شود که معادل جملات و اصطلاحات آن زبان به زبان مادری ترجمه شود. از نظر این افراد ترجمه جزء جدایی ناپذیر یادگیری زبان است. چنین زبان آموزانی مرتب از دیکشنری های دو زبانه استفاده کرده و سعی دارند برای هر کلمه یک معادل فارسی پیدا کنند. هنگام مکالمه توقفها و تردیدهای بسیاری در صحبت کردنشان دیده می شود و پیشرفت کندی در یادگیری زبان دارند زیرا همواره سعی می کنند کلمات را در زبان خود تست کنند و از صحت آن اطمینان حاصل کنند. به این طریق هیچگاه نخواهند توانست یک مکالمه روان و سلیس داشته باشند چون ذهنشان (و البته ذهن هیچکس) قادر نیست همزمان به دو زبان فکر کند و کلمات را با سرعت به زبان آورد. 

 چه باید کرد؟

 برای اینکه بتوانید به زبانی تسلط داشته باشید در وهله اول باید بتوانید در چارچوب آن زبان فکر کنید. لازمه این امر آشنایی به فرهنگ آن زبان و ساختار فکری پشت آن زبان است. به عنوان مثال، انگلیسی زبانها از تکرار ضمایر در جمله جلوگیری می کنند و در صورت وجود حرف اضافه جمله را با حرف اضافه در انتها رها می کنند. مثلا" بجای اینکه بگویند:

.This is the pen I wrote the letter by it

می گویند:

.This is the pen I wrote the letter by

اگر بخواهید جملات انگلیسی را به شکل درست آن استفاده کنید باید به این اصول و قواعد آگاه باشید و به اصطلاح مثل یک انگلیسی زبان فکر کنید. نکته دیگری که حائز اهمیت است ضرب المثلها و اصطلاحات زبان دوم است که به هیچوجه نباید ترجمه شوند بلکه به همان شکلی که هستند باید بکار روند و فقط به زمینه ای که در آن بکار می روند باید دقت شود. مثلا"معادل ضرب المثل فارسی همرنگ جماعت شو

When in Rome, do as the Romance do

می شود که نباید به صورت لفظ به لفظ ترجمه شود بلکه به کاربرد آن باید توجه شود. این یعنی اینکه مثل یک انگلیسی زبان فکر کنیم. 

     البته در سطوح پایین یادگیری، برای یادگیرندگان تازه کار به مقدار زیادی از ترجمه استفاده می شود زیرا هنوز آنقدر مستقل نشده اند که بتوانند بی واسطه زبان را بکار گیرند و به اصطلاح تا حد زیادی متکی به زبان مادری خود هستند ولی به مرور که در پروسه بادگیری پیش می روند این وابستگی کمتر شده و به زبان مقصد نزدیکتر می شوند و می توان این انتظار را از آنها داشت که چارچوب ذهنی خود را به زبان دوم منتقل کنند.

     در پایان تاکید می کنم که اگر بتوانیم به این شکل یک زبان را بکار بریم، بی واسطه و بدون ترجمه مستقیم، با سرعت بالاتری خواهیم توانست جملات را ادا کنیم و سلیس تر صحبت خواهیم کرد. این یکی از رموز اصلی سلیس صحبت کردن است. پس کمتر متکی به ترجمه باشیم و زبان را بطور مستقیم یاد بگیریم.

کانال تلگرام :

@learn-english-easilyyy